Кулун тутар 22 күнүгэр, саха норуотун тапталлаах
бастакы идэтийбит опернай ырыаһыта,
РСФСР конна Саха АССР үтүөлээх артыыһа
Анастасия Петровна Лыткина 95 сылын туолла.
“Кэрэҕэр сүгүрүйэ, долгуйа...”
Анастасия Петровна Лыткина 1927 сыллаахха кулун тутар 22 күнүгэр Чурапчы улууһун Алаҕар нэһилиэгэр Кураҕай диэн алааска төрөөбүтэ. Ийэтэ Вера Степановна Лыткина Мугудай Толстоуховтарыттан төрүттээҕэ. Аҕата Петр Петрович Лыткин Суруксут Бүөтүр диэн аатынан биллэрэ. Аҕата Настяҕа патефон атыылаһан биэрбит. Настя онон чааһы чааһынан ырыа истэрэ эбитэ үһү. Саамай сөбүлүүр нууччалыы ырыалара — Антонина Нежданова толоруутугар «Потеряла я колечко» уонна Лидия Русланова — «Валенки». Аҕата өлбүтүн кэннэ Настялаах Дьокуускайга көспүттэрэ.
Куоракка 2N-дээх оскуолаҕа үөрэнэ сырыттаҕына кини ыллыырын аатырбыт Екатерина Захарова истэн баран: «Эн Анна Егорова курдук куоластааххын! Үөрэниэххин наада!» — диэбит уонна тута ырыаҕа үөрэтэн киирэн барбыт… Сотору Настя Пионердар дьиэлэрин вокальнай куруһуогун уонна ырыа-үҥкүү ансаамбылын бастыҥ солисткатынан буолбута. Екатерина Захарова ырыаларыттан ордук «Ол түүн» (Эллэй тыллара) ырыаны сөбүлээн ыллыыра.
1940 сыллаахха республикатааҕы бастакы оҕо уус-уран айымньытын көрүү олимпиадатыгар жюри биһирэбилин ылбыта. Ол кэмҥэ Анастасия Лыткинаны музыкальнай драма театрын үлэһиттэрэ — концертмейстер П. К. Розинская, ырыа коллективын салайааччыта М. Н. Жирков, хормейстер В. П. Попов — бэлиэтии көрөн, 1943 сыллаахха театрга хор артыыһын үлэтигэр ыҥырбыттара. 1944 сыллаахха, алта эдэр ырыаһыт бөлөҕөр киллэрэн, Свердловскайга М. Мусоргскай аатынан Ураллааҕы государственнай консерваторияҕа үөрэххэ ыыппыттара. Консерваторияны 1949 сыллаахха үөрэнэн бүтэрбитэ.
Анастасия Лыткина айар үлэтин сулуһа сэрии кэнниттэн сыдьаайбыта. Сэрии ыар сылларын содулуттан босхолонон, олох көнөр суолга киирбитэ. Саха АССР экэниэмикэтэ, култуурата сайдан барбыта. Бу дьоҥҥо-норуокка сэргэхсийии сыллара этилэрэ. Ол бэлиэтинэн чуолаан Анастасия Лыткина талаана, кэрэ куолаһа буолбута.
1955 сыллаахха Анастасия Лыткина Польшаҕа, Варшаваҕа буолбут Ыччаттар уонна устудьуоннар V Аан дойдутааҕы фестивалларыгар Саха хомсомуолун аатыттан дэлэгээт быһыытынан кыттан, композитор Захар Винокуров “Эҕэрдэ ырыатын” ыллаан, омук сиригэр саха ырыатын бастакынан толорбута! Кинини Пекинскэй опера солисткатын кытта «Встречи в Варшаве» диэн документальнай киинэҕэ устубуттара. Биһиги биир дойдулаахпыт Сэбиэскэй Сойуус киэҥ киэлитигэр эдэрдэртэн биир саамай чулуу ырыаһытынан билиниллибитэ!
Анастасия Петровнаны Польшаҕа «Хоту дойду королевата» диэн сүрэхтээбиттэрэ.
А.П. Лыткина 70-с сыллартан педагогическай үлэтин саҕалаабыта. Кини үөрэнээччилэринэн чаҕылхай ырыаһыттарбыт Альбина Борисова, Мария Николаева, уонна да атыттар буолаллар. Анастасия Лыткина алгыһын ылбыт талааннаах ырыаһыттарбыт таптыыр учууталларын дьыалатын салгыыллар.
Анастасия дойдутугар Чыаппараҕа, төрөөбүт алааһыгар Кураҕайга быыс буллар эрэ кэлэ турара, дьонун-сэргэтин кытта көрсөрө. Ол дьоллоох кэмнэрэ киниэхэ олус күндү этилэрэ.
Алааһыгар күөл кытыытыгар биир мааны хатыҥ лаглайан турарын Анастасия Петровна олус таптыыра. Кууһан туран ыллыыра. Үгүс сыл ааспытын кэннэ, Анастасия Петровна өлбүтүн нөҥүө сааһыгар бу хатыҥ тыллыбатах, онтон сотору буолан баран букатын да сүтэн хаалбыт… - диэн дьикти түгэни кэпсииллэрэ.
40-ча сыл устата сценическэй, кэнсиэртиир айар үлэтин кэрэ кэмигэр Анастасия Лыткина тыйаатыр сопраноҕа аналлаах туох баар репертуарын барытын кэриэтэ чаҕылхайдык толорбута. Туйаарымы Куо ариятын олус таптыыра («Ньургун Боотур» опера. М.Н. Жирков, Г.И. Литинскэй). Кини Грант Григорян «Северная весенняя» (Ыhыах) театрализованнай оратория премьератыгар Кыыс партиятын аан бастакынан толорбута. Грант Абрамович Анастасия Лыткина куолаһыгар анаан «Хотугу сибэкки» диэн саха бастакы опереттатыгар Татыйык партиятын эмиэ айбыта. Айар үлэтигэр мантан да атын оруоллар элбэх этилэр. Анастасия Петровна Рубенштейн, Рахманинов, Глинка, Римскэй-Корсаков, Мусоргскай, Варламов курдук нуучча биллиилээх композитордарын операларыттан ариялары, романстары, Бизе, Вевар, Шопен, Моцарт, Гендель, Дворжак, Шуберт, Григ курдук омук композитордарын, Глиэр, Новиков, Дунаевскай, Туликов, Солиман-Владимиров, Соловьев- Седой, Островскай, Богословскай, Милютин, Мурадели, Будакшн, Карахан, Наталия Леви курдук сэбиэскэй композитордар айымньыларын өрө көтөҕүллэн, чаҕылхайдык толороро. Нуучча норуодунай ырыаларын эмиэ олус сөбүлүүрэ. Олус иэйиилээхтик, истиҥник саха композитордарын айымньыларын ыллыыра. Композитордар Захар Винокуров, Грант Григорян, Герман Комраков кини куолаһыгар анаан-минээн вокальнай айымньыларын суруйаллара. “Э5эрдэ ырыата» (Приветственная), «Лена биэрэгэр» (На берегу Лены), «Таптал ырыата» (Песня любви)… «Илиибэр эн илииҥ баар курдук», «Саас кэллэ», «Доҕоруом», «Чуумпу киэhэ» о.д.а. Кини поэттар Семен Данилов, Иван Гоголев, Моисей Ефимов, Иван Алексеев, Леонид Попов, Савва Тарасов уо.д.а. тылларыгар үгүс айымньыны ыллаабыта.
Кини талааныгар сүгүрүйээччилэрэ уонна үөрэнээччилэрэ ахталларынан, Анастасия Лыткина сценаҕа уратытык хааман тахсара… хааман да буолбатах – туус маҥан куба курдук, улуутук устан кэлэрэ… Куолаһа күүстээх, холку, нарын уонна лыҥкынас.
Төһө даҕаны тус бэйэтэ судургута суох олохтоох буоллар, Анастасия Лыткинаны, дьоҥҥо мэлдьи көмөлөһөр амарах дууһалаах, үтүө санаалаах, аламаҕай киһи этэ дииллэр билэр, өйдүүр дьоно. Кини 1989 сыллаахха ыалдьан өлбүтэ. Ырыа куттаах, ырыа олохтоох Анастасия Петровнаны, өлөөрү да сытан, палаатаҕа ким да суох дии санаан, киҥинэйэн ыллыы сытара, дииллэр…
Анастасия Лыткина төрөөбүтэ 95 сылыгар анаан Алаҕар нэһилиэгэр кулун тутар 26 күнүгэр Республикатааҕы аһаҕас академическай ырыаны толорооччулар күрэхтэрэ ыытыллар. Республика араас муннуктарыттан оҕотуттан улахан дьонугар тиийэ кыттыыны ылыахтара. Бэс ыйыгар Анастасия Петровна Лыткина 95 сыллаах үбүлүөйдээх ыһыаҕын ыһаары бэлэмнэнии үлэтэ бара турар.
